Bjarni Ben segir að verðtrygging sé hugsanlega ólögleg.

Bjarni Ben loksins að átta sig?

 

Eftirfarandi er lögfræðiðálit sem fengið var fyrir tilstilli Hagsmunasamtaka Heimilanna.

Hér á eftir verður rakinn aðdragandi lagsetningar 13. gr. laga nr. 38/2001 sem fjallar um verðtryggingu greiðslna og þau lagasjónarmið sem hún byggir á.

1. málsgrein 1. greinar laga nr. 71/1966, lög um verðtryggingu fjárskuldbindinga, er efnislega tekin aftur upp í frumvarp að lögum nr. 13/1979.  Upphaf 1. gr. laga nr. 71/1966, er eftirfarandi:

“Eigi er heimilt frekar en leyft er í lögum þessum að stofna til fjárskuldbindinga í íslenskum krónum eða öðrum verðmæli með ákvæðum þess efnis, að greiðslur, þar með taldir vextir, skuli breytast i hlutfalli við breytingar á vísitölum, vöruverði, gengi erlends gjaldeyris, verðmæti gulls, silfurs eða annars verðmælis.”

 Í athugasemdum með frumvarpi að lögum nr. 71/1966, er gert ráð fyrir því að verðbætur komi á greiðsluna, þannig að endurgreiðsla verði verðbætt (ekki höfuðstóll).  Það er beinlínis gert að hugtakaskilgreiningu verðtryggingar að greiðslan sé verðbætt. Um þetta segir svo í skýringum á 1. gr.,:

“Með fjárskuldbindingu er átt við hvers konar greiðsluskyldu, hvort sem hún er ákveðin í peningum, þjónustu, fríðu eða annarri mynd.

Hugtakið verðtrygging er tekið í víðri merkingu og á við hvers konar tilvik, þar sem um er að ræða, að greiðsla eða fullnæging sé tengd breytingu á vísitölu, vöruverði, gengi gjaldeyris eða annarri viðmiðun.”

 

Í 34. grein laga nr. 13/1979, segir að:

 “Stefna skal að því að verðtryggja sparifé landsmanna og almannasjóða. Í því skyni er heimilt, eins og nánar greinir í þessum kafla, að mynda sparifjárreikninga og stofna til lánsviðskipta í íslenskum krónum eða öðrum verðmæti með ákvæðum þess efnis, að greiðslur, þar með taldir vextir, skuli breytast í hlutfalli við verðvísitölu eða gengi erlends gjaldeyris, sbr. 39. gr.”

Meginreglan er því sú að það eru greiðslur sem skulu verðbættar ekki höfuðstóll.

 

Í 33. gr. laga nr. 13/1979,  til bráðabirgða, við 13. grein laga nr. 10/1961, um Seðlabanka Íslands. Ákvæðið er svo hljóðandi:

“Vaxtaákvarðanir á árunum 1979 og 1980 skulu við það miðaðar, að fyrir árslok 1980 verði í áföngum komið á verðtryggingu sparifjár og inn- og útlána, sbr. VII. kafla þessara laga um verðtryggingu sparifjár og lánsfjár. Meginreglan verði sú, að höfuðstóll skuldar breytist með verðlagsþróun en jafnframt verði nafnvextir lækkaðir.  Afborganir og vextir reiknist af verðbættum höfuðstól. Verðtrygging verði reiknuð í hlutfalli við verðbreytingar. Samhliða verðtryggingu verði lánstími almennt lengdur og skal setja um þetta efni almennar reglur, þar á meðal um heimildir til skuldabréfaskipta af þessu tilefni.”

 

Hér er því í bráðabirgðaákvæði að finna undantekningarákvæði þess að verðbæta megi höfuðstól.

 

Lög nr. 10/1961 um Seðlabanka Íslands voru felld úr gildi á árinu 1986, þegar ný lög nr. 36/1986, voru sett um Seðlabankann.

Annað sérákvæði var sett í lög um vexti og verðtryggingu.

Í 2. mgr.  40. gr. laga nr. 13/1979, segir svo í 2. málsgrein.

“Heimilt er að ákveða verðtryggingu í því formi, að sérstakur verðbótaþáttur vaxta, sem sé tengdur verðlagsbreytingum með formlegum hætti, leggist við höfuðstól láns eða sé hluti forvaxta.”

 

Hér er að finna aðra heimild til þess að reikna verðbætur ofan á vexti og leggja það ofan á höfuðstólinn. Athuga ber að þetta er einungis heimild til þess að láta verðbótaþátt vaxta leggjast við höfuðstólinn en ekki að verðbæta megi höfuðstólinn og leggja verðbæturnar við hann.

Heimilað var sérstaklega með bráðabirgðaákvæðinu og ákvæði 40. gr. Ólafslaganna að leggja verðbætur ofan á höfustól til þess að mæta verðbólgu sem var á þeim tíma 40-50% og því nauðsynlegt að bregðast við því með sérstökum lagaheimildum meðan  það ástand varaði. Önnur niðurstaða hefði falið í sér að greiðslubyrði lána hefði skyndilega orðið afar há vegna verðbólgunnar. 

Bráðabirgðaákvæðið var síðan fellt niður og meginreglan tekin upp í lög 38/2001 um vexti og verðtryggingu án þess að veitt væri sérstök heimild til höfuðstólsfærslu verðbóta.

 

Í gildandi lögum um vexti og verðtryggingu nr. 38/2001 segir 13. gr. :

 

“Ákvæði þessa kafla gilda um skuldbindingar sem varða sparifé og lánsfé í íslenskum krónum þar sem skuldari lofar að greiða peninga og þar sem umsamið eða áskilið er að greiðslurnar skuli verðtryggðar. Með verðtryggingu er í þessum kafla átt við breytingu í hlutfalli við innlenda verðvísitölu. Um heimildir til verðtryggingar fer skv. 14. gr. nema lög kveði á um annað.
Afleiðusamningar falla ekki undir ákvæði þessa kafla.”

 

Ekki er sérstaklega fjallað um 1. mgr. 13. gr. í greinargerð með lögunum en eðlileg orðskýring á orðinu greiðsla og með vísan til aðdraganda lagasetningar er að hún nái til afborganna og vaxta en ekki höfuðstóls sbr. orðalag  34. gr. laga nr. 13/1979, „greiðslur þar með taldir vextir”. Það styður einnig þessa skýringu að sérstök heimild var áskilin til þess að reikna verðbætur á vexti, sbr. 2. mgr. 40. gr. laga nr. 13/1979 og leggja við höfuðstól og sama gildir um sérstöku heimild til þess að leggja verðbætur við höfuðstól sem veitt var með bráðabirgðaákvæði sem fellt var niður, sbr. 13. gr. laga nr. 13/1979.

Gegn þessari skýringu er sú skýring að höfuðstól sé greiðsla á sama hátt og afborgun (heildargreiðsla) á meðan afborgun er  skilgreind sem hlutagreiðsla. Gegn þeirri skýringu mælir að  talað er um greiðslurnar í fleirtölu (13. gr.) og því nærtækt að vísað sé til afborganna og vaxtagreiðslna. 

 

Þegar rætt er um höfuðstól láns er fremur notað orðið eftirstöðvar láns fremur en greiðsla. Þegar greitt er upp lán þá er talað um uppgreiðslu láns en ekki uppgreiðslu greiðslu. Almenn orðanotkun mælir því gegn þeirri skýringu að höfuðstóll sé talinn greiðsla í lagatextanum þó að lagaheitið kæmi til greina í einstökum tilvikum í öðrum réttarsamböndum.

 

Yrði niðurstaðan sú að telja að höfuðstóll sé greiðsla í lagatextanum  nægir það ekki þar sem ekki er rætt um aðferðina í lögunum við að reikna út verðbæturnar og leggja ofan á höfuðstólinn eins og gert var með tveimur ákvæðum í Ólafslaganna. Telja verður að aðferðin útheimti jákvæða lagaheimild í ljósi þess að aðferðin felur í sér að lagðar eru verðbætur ofan á höfuðstól og sú aðferð felur í sér viðbótar lánveitingu í hvert sinn sem verðbætur eru reiknaðar. Slíka jákvæða lagaheimild er að finna í reglum Seðlabankans en þar er aðferðinni lýst, sbr. 4. gr. reglna nr. 492/2001.

 

Samskonar aðferðarlýsing þyrfti að vera til staðar í lögum um vexti og verðtryggingu. Það er ekki sjálfgefið þó að höfuðstóll teljist greiðsla (heildargreiðsla) að reiknaðar verðbætur leggist við höfuðstól. Almenna reglan er að afborganir og vextir ásamt verðbótum séu staðgreiddar.

 

Meginreglan skv. Ólafslögunum,  lög 13/1979, var eftir sem áður að reikna skyldi verðbætur ofan á greiðslur, sbr. 34. gr. laga nr. 13/1979.  Sjálfstæðar lagaheimildir við hlið meginreglunnar hefðu verið óþarfar ef greiðsla hefði verið talin ná til höfuðstóls og ekki hefði þurft að lýsa því hvernig bæta átti verðbótum við höfuðstól. 

Núgildandi lög byggja á sama lagagrundvelli og  er það því niðurstaðan með vísan til framanritaðs að ekki sé  lagastoð fyrir því að reikna verðbætur ofan á höfuðstól fjárskuldbindinga, sbr. reglur Seðlabanka Íslands nr.  492/2001:

"III. Verðtryggð útlán.
4. gr.
Verðtrygging láns með ákvæði um að höfuðstóll þess miðist við vísitölu neysluverðs er því aðeins heimil að lánið sé til fimm ára hið minnsta.
Höfuðstóll láns breytist í hlutfalli við breytingar á vísitölu neysluverðs frá grunnvísitölu til fyrsta gjalddaga og síðan í hlutfalli við breytingar á vísitölunni milli gjalddaga. Skal höfuðstóll láns breytast á hverjum gjalddaga, áður en vextir og afborgun eru reiknuð út.”

Það er almennt á skjön við almenna lánastarfsemi að hvert lán sé sífellt að endurnýja sig með nýju láni. Það gerist þegar verðbætur eru lagðar ofan á höfuðstól á hverjum gjalddaga. Bæði verðbætist höfuðstóllinn og verðbótaþáttur hans (nýja lánið) svo og greiðast hærri vextir þar sem þeir reiknast af hærri höfuðstól (verðbótaþáttur vaxta).

Þarna erum alþingismennirnir sem setja lögin að brjóta gegn því sem segir hjá EFTA og ESB - til þess eins að bjarga lánastarfsemi banka. 

http://www.ruv.is/frett/verdtryggingin-hugsanlega-ologleg

Við staðgreiðslu verðbótanna færast verðbætur ekki á höfuðstólinn þar sem það er greiðslan sem er verðbætt og hún er greidd. Eftir stendur höfuðstóll að frádreginni afborgun sem felur í sér jafngreiðslu á höfuðstólnum auk greiðslu verðbóta á hverja afborgun og vexti og verðbætur á vexti. Það er sú leið sem hér er haldið fram að löggjafinn gerir ráð fyrir að farin sé með greiðslu verðbóta á greiðslu láns bæði á  afborganir og vexti. Höfuðstólsfærsla verðbóta hefur að mati undirritaðs enga lagastoð í núgildandi lögum um vexti og verðtryggingu nr. 38/2001.

 

Sprenging í útleigu íbúða

Verður brunaútsala á hótelum eftir nokkur ár?

Það virðist vera sem íslendingar geti ekki með neinu móti lært af reynslunni. Fyrir hrun var það fjármálamarkaðurinn, í aðalhlutverki bankarnir, sem héldu að með því að búa til tölur án innistæðu væri rétta leiðin til að hagnast grimmt. Þar sem Ísland er einfaldlega of lítið og með vanhæft eftirlitskerfi, var hægt að leika sér að Íslenska hlutabréfamarkaðinum að villd - markaði sem ætti ekki að vera til fyrir svo lítið hagkerfi eins og við erum. Nú, og hvað gerðist?

Núna eru bankarnir, sem áður lánuðu öllum fyrir öllu, búnir að herða svo alla útlánastarfsemi að fólki er ómögulegt að kaupa sér húsnæði eða fá lán nema það sýni fram á greiðslugetu sem miðar við forsendur viðmiða um hvað fólk þarf að hafa í laun til að geta greitt af láni. Viðmiðin eru svo langt frá raunveruleikanum að það er sorglegt. Fólk á ekki að geta tekið lán með afborgun uppá 80 þús á mánuði - en á sama tíma er ætlast til að það geti borgað 170 þús á leigumarkaði sem er gjörsamlega "ekki til staðar".

Það þarf ekki margar háskólagráður til að átta sig á því að þetta dæmi gengur aldrei upp.

En í stað þess að reyna að byggja upp eðlilegt kerfi fyrir lánveitingar til húsnæðiskaupa, eða setja íbúðir á markað til þess að íbúðarverð sé ekki svona uppsprengt - þá snýst allt um að byggja fleiri og stærri hótel.

Byggingarkranarnir sem voru farnir að ryðga í hálfköruðum byggingum eru nú komnir á fullt. Nú skal taka þetta nýja trend "ferðamennina" sem flykkjast til landsins vegna m.a. slæmrar stöðu krónunnar. Bankarnir virðast vera fúsir til að lána í slíkar framkvæmdir.

Jú - það hefur verið fjölgun ferðamanna undanfarin ár. En líkt og á við allt - sama hvaða viðskipti það eru - þá er ekki til sá markaður sem bara vex endalaust. Erum við búin að gleyma "dot.com" æðinu sem ruddi sér til rúms fyrir ekki svo all löngu síðan og hrundi svo eins og allar aðrar bólur. Það er nefninlega sannað að svona "bólur" eru til þess eins að springa.

Sorry to say - ég spái því að ef "byggingarkranarnir" nái yfirhöfuð að klára öll þessi hótelverkefni hér í höfuðborginni, þá endi það í gjaldþrotum og tómu tjóni. Fjársterkir einstaklingar geti keypt þessar byggingar á brunaútsölu eftir nokkur ár þegar næsta gjaldþrotahrina ríður yfir.

Það eru nú ekki margir íslendingar sem virkilega hafa það viðskiptavit að byggja upp frá grunni og hafa rétt jafnvægi á eignafjárstöðu á móti lánum. Svo sennilega koma erlendir fjárjöfrar til að sölsa undir sig markaðinn.

Ísland er lýðveldi og sjálfstæð þjóð. Eða var, bráðum............. ef við höldum svona áfram.

Held að það ætti að skikka alla alþingismenn í hard core hagfræðikúrsa. En sennilega er þeim sama. Þeir hafa það fínt :)

Góðar stundir. 

Verðið þyrfti að hækka um 30%

Horfur á húsaleigumarkaði

Það er ótrúlegt að skruna húsaleigumarkaðinn á höfuðborgarsvæðinu.

Samkvæmt könnunum verður auking ferðamanna mikil til ársins 2016 og allt er lagt í að byggja fleiri og stærri hótel. En þeir sem kunna hagfræði vita að kúrfan fer aldrei endalaust upp. Hún nær toppi og hnignar svo aftur. Þetta á við um flest.

Það er ekkert sem fer endalaust uppávið. Ef við förum í  fræði fjármálanna þá er vöxtur fyrirtækja mögulegur ef þau eru vel rekin, en síðan kemur ákveðin föst tala þar sem frekari vöxtur er ekki mögulegur . þegar toppi er náð er ekki hægt að fara yfir þau mörk. Að halda sér þar á bara við um vel rekinn rekstur.

Rótgróið fyrirtæki er það sem heldur sínu án þess að hnigna þá er það gott. 

Allt of margir sjá stjörnur og ætla sér að græða á einhverju "trendi" sem er á uppleið, án þess að huga að því að ekkert fer endalaust upp.

Þetta er eitthvað sem við þurfum að huga að - nýskriðin úr moldarkofunum. 

Vissulega er það gott fyrir hagvöxt þegar uppbygging á sér stað, en ef farið er offari þá er ekki við góðu að búast.

Það horft er á ferðamannabransann t.d. er eins og haldið sé að hann komi ávalt tila að vaxa. Vissulega hefur sá bransi gert okkur gott vegna gengis krónunnar,

Aukin vinna við framkvændir setur vissulega meira fjármagn í hagkerfið, sem er af hinu góða. Á áveðinn hátt. Það sem er áhyggjuefni er að þessar framkvæmdir virðast flestar miða við ferðamál og aukingu þeirra.

 Aðalhættan felst í því að sprengja upp fyrrum veikt hagkerfi. Við þekkjum það síðan 2008 þegar byggingarkranar stóðu og söfnuðu ryki - hálfkaraðar byggingar sem eyðilögðust.

Hagkerfið okkar er viðkvæmt. Það má búast við áföllum áfram. Hinn almenni borgari getur ekki séð sér farborða eða fengið húsnæði þar sem neysluviðmið eru reiknuð á þann hátt að fæstir ráða við þau.

Húsnæði stendur autt meðan fólk hefur ekki efni á að nýta sér það. Enginn hagnast á slíkri stöðu. Því það eykur bara álagið á ríkið sem stendur utan hins frjálsa markaðar samkvæmt lögum.

Ekkert hagkerfi virkar ef fólkið sem á að búa í því og byggja það upp virkar ekki.

Án fólks er ekkert hagkerfi.

Það er ekkert flóknara en það.